Władysław Umiński (ur. 10 listopada 1865 w Przedczu, zm. 31 grudnia 1954), polski
pisarz tworzący fantastykę naukową (nazywany często polskim
Juliuszem Verne'em) – autor książek dla dzieci i młodzieży,
publicysta i popularyzator nauki. Obok Antoniego Langego i
Jerzego Żuławskiego prekursor fantastyki naukowej w literaturze
polskiej.
Życie
Urodził się w małym miasteczku
Przedecz w ubogiej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec – Julian
Umiński, pochodzący ze zubożałej rodziny szlacheckiej – był
malarzem, matka – Tekla z Bogdańskich – pracowała jako
nauczycielka.
Władysław uczył się w
gimnazjum filologicznym i szkole realnej. Ukończył studia
przyrodnicze na uniwersytecie w Petersburgu. Był niespełnionym
konstruktorem maszyn. Swoje pierwsze konstrukcje zaprojektował w
wieku 12 lat, jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej, w
którą popadli jego rodzice, marzenia spełzły na niczym.
Przeprowadzał doświadczenia w laboratorium Muzeum Przemysłu i
Rolnictwa (gdzie zetknął się z Marią Skłodowską-Curie), budował
w latach osiemdziesiątych XIX w. modele machin latających.
Przez całe życie borykał się z
kłopotami finansowymi. Pisał oraz zajmował się m.in.
katalogowaniem książek w bibliotece Politechniki Warszawskiej,
prowadzeniem przedstawicielstwa studzien artezyjskich, pracą
jako referent w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Urzędzie
Filmowym.
W 1889 roku założył Aeroklub w
Warszawie. Wprowadził polską nazwę aeroplanu - samolot. Zajmował
się popularyzacją nauki i techniki. Pierwszą jego książką
popularnonaukową była Żegluga powietrzna (1894), a
później opublikował ponad czterdzieści broszur i odczytów z
dziedziny nauki, techniki i przemysłu. Współpracował z wieloma
czasopismami – przed pierwszą wojną światową jego teksty
ukazywały się w takich pismach, jak "Wieczory Rodzinne",
"Tygodnik Mód i Powieści", "Kurier Codzienny", "Kurier
Warszawski", "Prawda", "Czytelnia dla Wszystkich", "Miesiąc
Ilustrowany". W dwudziestoleciu międzywojennym jego aktywność na
tym polu osłabła, tylko kilkakrotnie publikuje w "Płomyku",
"Naokoło Świata", "Moim Pisemku", "Iskrach", "Locie".
W roku 1952 został odznaczony
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne
osiągnięcia w dziedzinie literatury.
Twórczość
Władysław Umiński pisał liczne
odczyty popularnonaukowe, powieści przygodowe dla młodzieży, a
także pionierskie polskie powieści fantastycznonaukowe. Przed
wojną wychowało się na nich wiele pokoleń młodych Polaków.
Twórczość "polskiego Verne'a"
w swej wymowie nastawiona była głównie na akcent
patriotyczno-wolnościowy. Biegle łączył style pisarskie Verne'a,
Reida i Coopera.
Był autorem znanych adaptacji
dzieł Gabriela Ferry'ego, A. Wildensteina, Anczyca, Friedricha
Joachima Pajekena i innych. Był przyjacielem wiodącego wydawcy
Michała Arcta.
Jego fantastyka, zawsze ściśle
adekwatna do rozmaitych dziedzin nauki, okazała się wizjonerską.
To właśnie w powieściach zawierał on projekty swoich maszyn, na
których realizację nie było go stać finansowo. W roku 1952
rozpoczął pracę nad nową, monumentalną powieścią Świat za lat
tysiąc, której jednak nie zdążył ukończyć.
Bibliografia
- Zwycięzcy oceanu (1891)
- Balonem do bieguna (1894)
- Podróż bez pieniędzy (1894)
- W nieznane światy (1895,
późniejsze wydania pt.: Na drugą planetę)
- Wędrowna wyspa (1895)
- W kraju ludożerców (1896,
opowiadania: W kraju ludożerców; Bumerang; Złośliwy słoń;
Mój pierwszy jaguar; Polowanie na łosie; Między gorylami)
- W pustyniach Australii (1896)
- Na falach Atlantyku (1897)
- Od Warszawy do Ojcowa (1897)
- Pioruny i błyskawice, Pogadanki
naukowe (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1897, s. 108)
- Co człowiek wykształcony o
elektryczności wiedzieć powinien (Wyd. M. Arcta,
Warszawa 1899, s. 133)
- Podróż naokoło świata piechotą.
T. 1: W podobłocznych krainach (1899, dalsze tomy nie
ukazały się)
- Podróż naokoło Warszawy (1901)
- Tajemnicza bandera i flibustierowie
(1901, późniejsze wydania pt.: Flibustierowie)
- Biały mandaryn (1903)
- Człowiek leśny (1903)
- Na szczytach (1904, współwyd.:
Z odmętów morskich; Szczęście)
- Co należy wiedzieć o
elektryczności, Wykład popularny, wydanie II (Wyd. M.
Arcta, Warszawa 1905, s. 216)
- Wygnańcy (1906)
- W czarnej otchłani (1908)
- Przygody małego Australijczyka
(1910, cz. 1 cyklu pt.: Historia biednego chłopca w pięciu
częściach świata)
- W puszczach Kanady (1910, cz. 2
cyklu pt.: Historia biednego chłopca w pięciu częściach
świata)
- W krainie wschodzącego słońca
(1911, cz. 3 cyklu pt.: Historia biednego chłopca w pięciu
częściach świata)
- Samolotem naokoło świata (1911)
- O elektryczności – wykład popularny
(1911, Wyd. A.A. Paryski, Toledo, Ohio (USA), s. 132)
- Krwawy chleb (1912, późniejsze
wyd. pt.: Znojny chleb)
- Synowie puszczy (1912)
- Krzyż i półksiężyc (1913)
- Po kraju (1913)
- Oświetlenie współczesne(Książki
dla wszystkich Nr 27, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1903, s. 68)
- Czarodziejski okręt (1916)
- Krwawa dola (1918)
- Przygody wojenne (1918, antydat.
1919)
- W głębinach oceanu (1920)
- Przygody łodzi podwodnej i inne
opowiadania (1925, wznowienie opowiadań z tomu W
kraju ludożerców z dodaniem opowiadania tytułowego)
- Pod flagą polską samochodem naokoło
świata (1929)
- Zaziemskie światy (druk 1948,
dystrybucja 1956)
Źródło:
Wikipedia
