Zasady pisania prac dyplomowych

Ponieważ różne regulacje dotyczące prac dyplomowych zmieniają się z roku na rok, informacje tu umieszczone mogą nieco odbiegać od aktualnych norm. Po przeczytaniu należy zapoznać się aktualnymi zasadami. Wszystkie bieżące informacje dotyczące prac dyplomowych znajdują się na portalu informacyjnym ISOD ([link]) w dziale „[DZIEKANAT] Prace dyplomowe”.

Wszelkie dokumenty związane ze złożeniem pracy również znajdują się na wyżej wymienionej stronie WWW. Należy pamiętać, że za wszystkie formalności (zarówno terminy jak i dokumenty) odpowiada student. Każdy student musi dbać o własne interesy (pilnować własnych terminów, wpisanych pozycji oraz ocen w systemie ISOD). Projekt indywidualny oraz pracownia inżynierska (lub pracownie inżynierskie) są osobnymi przedmiotami i trzeba dopilnować, aby były wpisane do systemu ISOD i zaliczone (zalicza się je osobno).

Wiele osób nie wie o tym, że pracę dyplomową można pisać w dwie osoby. Zachęcam do wykonywania takich prac, gdyż w parze praca idzie szybciej, jest większa motywacja, a powstałe, w wyniku współpracy, wyniki są ciekawsze. Przy pracy podwójnej należy jasno przedstawić podział zadań (w rozdziale wstępu lub/i założeń) oraz części pisemne pracy (w streszczeniu) - każdy dyplomant musi mieć sformuowane osobne zagadnienie inżynierskie! Ważnym jest, aby ten podział ustalić na samym początku. (Cytat z regulaminu studiów PW: "Praca dyplomowa może być pracą zespołową, pod warunkiem, że udział każdego z jej wykonawców jest szczegółowo określony."). Na koniec każda osoba jest oceniana osobno na podstawie własnej części.

Poniższe wskazówki są zgodne z moim indywidualnym spojrzeniem na ten temat i nie należy brać ich jako pewnik podczas pisania prac dyplomowych u innych prowadzących. Jeśli po przeczytaniu poniższych wskazówek dalej coś jest niejasne polecam zapoznać się z dokumentami ze strony "dokumenty" [link].


Kroki postępowania przy pracy dyplomowej


1. Wybieramy promotora.
2. Uzgadniamy temat pracy.
3. Wysyłamy promotorowi mailem tytuł pracy w języku polskim, tytuł pracy w języku angielskim oraz 2-3 zdania na temat celu i zakresu pracy.
4. Promotor wprowadza temat do systemu ISOD. Kierownik jednostki akceptuje temat. Sprawdzamy czy w systemie wszystko jest OK.
5. Piszemy kawałek pracy (patrz wskazówki dotyczące pisania prac dyplomowych).
6. Wysyłamy promotorowi do sprawdzenia (najlepszy format to PDF).
7. Czekamy na odpowiedź od promotora.
8. Iterujemy pisanie i sprawdzanie pracy (trzy poprzednie podpunkty) aż do wersji, która będzie zadowalająca.
9. Promotor klika w systemie dopuszczenie do obrony (to jest ta czynność, która musi być wykonana w terminie określonym przez dziekanat).
10. Umieszczamy ostateczną wersję pracy w specjalnym miejscu w ISOD, które pojawiło się po kliknieciu przez promotora dopuszczenia do obrony. Wersja ostateczna musi mieć oświadczenie w formie skanu podpisanego dokumentu (całe oświadczenie jako obrazek). Dopuszczalne formaty plików do wrzucenia to .doc, .docx, .pdf. NIE KLIKAMY jeszcze blokowania ostatecznej wersji plików!
11. Promotor wykonuje badanie w systemie anty-plagiatowym (jeśli wynik jest zły promotor może poprosić studenta o poprawienie pracy). Ta czynność trochę trwa.
12. Sprawdzamy czy wszystko jest w porządku, klikamy teraz blokowanie ostatecznej wersji plików. Drukujemy wniosek o wydanie tematu pracy (PD105 z ISOD dokumenty do pobrania, trzeba na nim umieśić zdjęcie, ale można je wydrukować i nie musi być takie samo jak to do dyplomu) oraz wniosek o dopuszczenie do obrony (dostępny do wydrukowania w ISOD po kliknięciu blokowania ostatecznej wersji plików). Podpisujemy się na obu. Jeśli będziemy ubiegać się o odpis w języku angielskim to drukujemy także streszczenie w języku angielskim i tez się na nim podpisujemy.
13. Zanosimy wydrukowane i podpisane wnioski (+ ew. streszczenie ang.) do sekretariatu instytutu (dla ZNE instytut to ISEP - Gmach Elektrotechniki, III piętro, pokój 314) i zostawiamy je do podpiusu w szufladce promotora. W zamian powinniśmy otrzymać okładki na pracę (domyślnie dostajemy 1 egzamplarz, ale jeśli promotor chce dostać wersję drukowaną to prosimy o 2 sztuki - ja zawsze chcę wersję drukowaną (lub 3 jeśli chcemy mieć też wersję dla siebie na pamiatkę)).
14. Czekamy aż promotor podpisze dokumenty zostawione w sekretariacie. W międzyczasie drukujemy i oprawiamy pracę (druk dwustronny, oświadczenie w formie oryginalnej do podpisu). Nie każda drukarnia ma narzędzia i umiejętności do prawidłowego oprawienia pracy z naszymi okładkami, na Lwowskiej 12 oprawiają dobrze. Podpisujemy się na oświadczeniu. Nagrywamy pracę oraz wszystkie inne materiały (np. projekty, kod programu, schematy, inne niezbędne pliki/dokumenty itp.) na płytę/płyty CD/DVD. Zarówno płytę jak i jej opakowanie podpisujemy (imię, nazwisko, data, tytuł pracy, kierunek itp.).
15. Odbieramy z sekretariatu podpisane streszczenie ang. i oddajemy komplet pracy (egzemplarz drukowany + płytę). Drugi komplet zostawiamy w szufladce promotora (jeśli w ogóle chce kopię - jeśli nie to można we wcześniejszym kroku pobrać mniej okładek z sekretariatu).
16. Resztę dokumentów (zdjęcia do dyplomu, potwierdzenie opłaty za dyplom, formularz danych osobowych itp + ew. podpisane streszczenie ang.) zanosimy do dziekanatu.
17. Promotor wyznacza recenzenta oraz pisze opinię o pracy i wystawia ocenę końcową. Recenzent pisze recenzję i wystawia własną ocenę.
18. Czekamy na informację od promotora odnośnie terminu egzaminu dyplomowego. A w międzyczasie przygotowujemy prezentację multimedialną i powtarzamy materiał ze studiów! (patrz pkt 14 i 15 wskazówek pisania pracy). Egzamin to nie zabawa – trzeba pokazać, że czegoś się nauczyło przez te kilka lat. Sama obecność na egzaminie nie powoduje automatycznego zaliczenia, jak się niektórym wydaje.
19. Przychodzimy na egzamin, zdajemy. Po pozytywnej ocenie z egzaminu odbieramy podpis promotora na karcie obiegowej (proszę przynieść gotową kartę obiegową na egzamin).
20. Odbieramy dyplom zakończenia studiów i uzyskania stopnia naukowego.
21. Robimy imprezę, chwalimy się rodzinie i znajomym :)

Wskazówki dotyczące pisania pracy dyplomowej


1. Celem pracy dyplomowej NIE JEST „nauczenie się czegoś”, a rozwiązanie pewnego problemu (zagadnienia inżynierskiego/magisterskiego). Należy pokazać, że posiada się pewną wiedzę oraz umiejętności, które pozwolą na wykonanie powierzonego zadania. Pozyskanie dodatkowej wiedzy jest jedynie stukiem ubocznym wykonania pracy.

2. Wybierając temat pracy należy kierować się własnymi zainteresowaniami. Proponowane tematy na ISOD często są tylko przykładowymi zagadnieniami, które można zmodyfikować lub wymyślić coś pokrewnego (przynajmniej jeśli chodzi o moje tematy; niektórzy dają sztywny temat ze względu na to, iż wyniki pracy będą dla nich przydatne). (Wskazówka: Najciekawsze prace dyplomowe powstają w czasie odbywania praktyk (we współpracy z firmami), więc może warto się zastanowić wcześniej zarówno nad miejscem praktyk jak i tematem pracy). Należy jednak pamiętać, że praca dyplomowa nie jest pracą czysto teoretyczną - MUSI opierać się na rozwiązywaniu zagadnienia, które trzeba na wstępie dobrze sprecyzować. Praca musi spełniać minimalne wymagania stawiane pracom inżynierskim/magisterskim. Cytat z decyzji Dziekana:

Praca dyplomowa inżynierska powinna mieć charakter rozwiązania określonego zadania inżynierskiego np. projektowego, pomiarowego, głównie przy wykorzystaniu wiedzy podręcznikowej. Przykładowe prace dyplomowe inżynierskie:
- projekt: urządzenia, instalacji, systemu lub jego fragmentu,
- realizacja praktyczna: urządzenia, instalacji, systemu lub jego fragmentu,
- pomiary, badania: urządzenia, instalacji, systemu lub jego fragmentu,
- stanowiska laboratoryjne do ćwiczeń z instrukcjami,
- nowe instrukcje laboratoryjne wykorzystujące: nowy zakres pomiarów, badań, dla istniejącego stanowiska,
- analiza krytyczna literaturowa rozwiązań i na jej podstawie wybór rozwiązania z uzasadnieniem dla konkretnego zastosowania w założonych warunkach,
- opracowanie procedury, algorytmu, programu informatycznego,
- przeprowadzenie obliczeń technicznych i/lub ekonomicznych dotyczących instalacji, systemu lub jego fragmentu, połączone z analizą uzyskanych rezultatów.

Praca dyplomowa magisterska powinna mieć charakter rozwiązania określonego zadania o szerszym zakresie niż praca inżynierska lub stanowić analizę krtyczną innych rozwiązań. Powinna zaiweaź analizę problemu przy wykorzystaniu dostępnej wiedzy w książkach i artykułach publikowanych w prasie naukowej i/lub badań laboratoryjnych. Praca powinna wykazać pogłębioną znajomość podstawowej wiedzy teoretycznej i doświadczalnej w zakresie kierunku, specjalności kształcenia oraz umiejętność rozwiązywania problemów wymagających stosowania nowoczesnych metod z zakresu analiz teoretycznych lub empirycznych i stanowić samodzielne rozwiązania przez dyplomanta problemu technicznego o charakterze inżynierskim (koncepcyjnych, projektowym, naukowym, badawczym itp.). Przedmiotem pracy może być w szczególności:
- wykonanie zadania badawczego,
- opracowanie rozwiązania materiałowego,
- opracowanie metody badawczej, pomiarowej,
- opracowanie nowego algorytmu i programu informatycznego.


3. Najlepszym momentem na rozpoczęcie pracy dyplomowej jest semestr z projektem indywidualnym lub pracownią inżynierską. Dzięki połączeniu pracy dyplomowej z jednym lub kilkoma przedmiotami na semestrze (semestrach) wcześniej zyskujemy dużo czasu, aby dobrze zapoznać się z tematem oraz wykonać dobrą pracę. Nigdy nie zostawiamy nic na ostatnią chwilę! (Cytat z zasad dyplomowania: "Student powinien mieć przydzielony temat pracy dyplomowej do końca semestru poprzedzającego semestr dyplomowy.")

4. Wymyślając tytuł pracy proszę dokładnie się zastanowić (nad wybraną tematyką oraz brzmieniem (poprawnym sformułowaniem) tytułu). Raz wpisany tytuł do ISOD’a ciężko zmienić. Aby wpisać tytuł do systemu należy uzgodnić temat pracy w języku polskim, temat pracy w języku angielskim oraz zakres pracy.

5. Praca inżynierska powinna zawierać kilka podstawowych elementów:
a) Stronę tytułową zgodną z najnowszym szablonem podanym na portalu informacyjnym ISOD (https://isod.ee.pw.edu.pl/isod-portal/dokumenty)
b) Streszczenie (w języku polskim i angielskim) – czyli opis całej pracy pisemnej, co przedstawia, rozdział po rozdziale co jest w niej zawarte + tytuł + słowa kluczowe (objętość: 1 strona na każdy język). Należy zwrócić szczególną uwagę na streszczenie w języku angielskim - przede wszystkim należy używać poprawnej nomenklatury technicznej! Jeśli student nie jest pewny poprawności języka może skonsultować się z lingwistą.
c) Oświadczenie o samodzielności – w gotowej pracy w formie papierowej powinno być oryginalnie wydrukowane i podpisane długopisem. W formie elektronicznej powinno być wrzucone jako skan podpisanego dokumentu (wymagania dla badania antyplagiatowego)
d) Spis treści - podrodziały do 3 poziomów
e) Treść właściwą podzieloną na rozdziały zgodne ze spisem treści. W treści właściwej powinny być wydzielone:

- wstęp – ogólne informacje wprowadzające w temat pracy dyplomowej
- cel i zakres pracy – tutaj należy opisać cel wykonywanej pracy praktycznej (zagadnienia inżynierskiego, a nie pracy pisemnej) i jakie są wyjściowe założenia odnośnie jej formy końcowej, nie powtarzamy tu informacji ze streszczenia
- rozdział(y) teoretyczne bezpośrednio związane z tematem pracy – nie lejemy wody i nie oddalamy się za bardzo od tematu przewodniego – treść pracy musi być zgodna z jej tytułem/tematem. Można tu zawszeć analizy i porównania istniejących rozwiązań. Należy unikać zbyt ogólnych opisów - informacje tu zawarte powinny przybliżyć czytelnika z tematem pracy. Długość części teoretycznej powinna wynosić około 15-25% pracy - nie więcej.
- rozdział(y) „praktyczne” opisujące rozwiązanie zagadnienia inżynierskiego (mile widziany schemat ideowo-blokowy). W tym rozdziale trzeba jasno i precyzyjnie pokazywać, co zostało użyte gotowe, a co dyplomant stworzył samodzielnie.
- wyniki, czyli wydzielona część pracy w której prezentowane są wyniki pracy – zdjęcia, screeny, wykresy, przeprowadzone testy, badania, środowisko testowe itp.
- zakończenie – podsumowanie tego co udało się wykonać. Tutaj powinny zostać wyszczególnione osiagnięcia własne dyplomanta związane z realizacją tematu pracy, czyli to co rozwiązał/zrobił (nie, że napisano pracę dyplomową, bo to kazdy wie). Można także napisać co z założeń się udało, a co nie, zasugerować kierunek dalszych badań (dalszego rozwoju pracy) oraz pokazać czego się nauczyło(czego nie było na studiach). Pracę można zakończyć własną opinią.


e) Bibliografię w układzie alfabetycznym wg nazwisk autorów (wraz z przypisami w tekście). Każda pozycja bibliografii musi być oznaczona w tekście (np. [3]). Pozycje zmienne (np. strony www) muszą zawierać datę korzystania. Pozycje w bibliografii powinny być opisane najdokładniej jak się da (np. strona z książki, podstrona www itp.). Należy odpowiednio dobierać pozycje literatury (patzr pkt. 11).
f) Opcjonalnie: Wykaz symboli i skrótów, Spis rysunków, Spis tabel, Spis załączników, Załączniki (jeśli dotyczy).

6. Średnia objętość prac inżynierskich to około 30-50 stron treści właściwej (czyli dokumentu bez strony tytułowej, spisu treści, streszczeń, bibliografii, pustych stron itp. - od wstępu do podsumowania), a magisterskich lub podwójnych inżynierskich ok. 50-80. Nie jest zalecane przesadzanie zarówno w jedną jak i drugą stronę.

7. Pracę należy pisać w jakimś edytorze tekstów. Najlepszy do tego jest Latex, ale ostatecznie może być to zwykły Word. Tekst pracy inżynierskiej powinien być wyjustowany (prawa i lewa strona tekstu powinna stanowić równą linię wzgędem kartki). Czcionka Arial lub Verdana, rozmiar 11, interlinia 1,15, akapit z wcięciem 0,5cm. Rozdziały I poziomu zaczynamy od nowej strony, wielkości tytułów I poziomu: 14, II poziomu 13, III poziomu 12.

8. Pracę pisze się językiem formalnym w trzeciej osobie liczby pojedynczej w czasie dokonanym np. „pokazano”, „praca przedstawia”, „celem niniejszej pracy dyplomowej jest” itp. Nie wolno używać kolokwializmów, języka potocznego, żargonu i skrótów myślowych. Nawet jeśli wykładowcy na zajęciach posługują się jakimiś określeniami, to nie znaczy, że można je swobodnie używać w pracach pisemnych. Zdania muszą być zrozumiałe, nie powinny za długie i wielokrotnie złożone. Czytelnik nie może domyślać się, co autor miał na myśli. Jeśli praca nie jest instrukcją dla studentów to staramy się unikać stwierdzeń „następnym krokiem było” itp. Należy używać profesjonalnej nomenklatury dla danej dziedziny nauki, jednak zanim użyjemy jakiegoś słowa należy sprawdzić jego znaczenie w słowniku! Nie wolno używać zwrotów, których znaczenia nie znamy. Stosowanie "mądrych" wyrazów nie oznacza podniesienia poziomu napisanej pracy. Wiele rzeczy można na przykład po prostu zastosować, wprowadzić, wdrożyć, użyć, przystosować, a nie trzeba ich od razu "implementować". Nie przynosi ujmy jeśli inżynier coś wykona, wytworzy, zaprojektuje, narysuje, opracuje, wyliczy, przedstawi, zaprogramuje lub napisze, „stwarzanie” zostawmy innym. Proszę pamiętać, że jeśli coś jest „optymalne” to już jest „naj”, więc nic nie może być „bardziej optymalne” ani „najbardziej optymalne”. Należy pokazać, że osoba pisząca pracę jest człowiekiem wykształconym i umie poprawnie pisać w języku polskim (opcjonalnie angielskim, jeśli praca pisana jest w tym języku). Nawet praca dyplomowa o charakterze technicznym musi być napisana poprawnie pod względem językowym. Dlatego też proszę zwracać uwagę na język, gramatykę, stylistykę, interpunkcję i ortografię!

9. Pisząc pracę dyplomową należy wykazać się szczególną starannością. Oczekuje się, aby praca była dopracowana w każdym detalu tzn. nie było w niej literówek, każdy rysunek i tabela były poprawnie opisane, ponumerowane (numeracja kolejna w rozdziałach tzn. {nr rozdziału}.{nr obrazka} np. Rys. 2.3) i miały odnośniki w tekście (np. przedstawiono na rys. 2.3), każda informacja była poparta pozycją z literatury (np. [3]) itp. Nie należy używać zwrotów „poniżej”, „powyżej”, „dalej”, „wcześniej” itp. w kontekście odnośnika do jakiejś informacji w pracy. Zamiast tego sugeruję dokładne wskazanie (np. w podrozdziale 2.3 lub na rysunku 3.4). Nie wolno zapominać o starannym wskazywaniu źródeł wszelkich zawartych w pracy informacji oraz materiału ilustracyjnego. Tytuł tabeli umieszcza się nad tabelą, a podpis rysunku pod nim. Wszystko justowane do lewej strony czcionką użytą w pracy w rozmiarze 9 (chociaż ja radzę materiał ilustracyjny jak i podpisy pod/nad wyśrodkować). Jeśli jakis schemat po wydrukowaniu na kartce A4 jest nieczytelny (i tylko wtedy), można go wydrukować na kartce A3, złożyć na pół i oprawić razem z pracą (tak, aby mozna było go rozłożyć).

10. Pracę należy pisać konsekwentnie i logicznie. Cała praca powinna mieć charakter przyczynowo-skutkowy – każde następne zdanie powinno być dalszym tokiem myślenia zdania poprzedniego. Rozdziały powinny być poukładane wg logicznego schematu. Każda informacja zamieszczona w pracy powinna mieć swoje przeznaczenie tzn. wnosić coś do sensu merytorycznego. Jeśli jakiś rysunek/tekst/tabela nic nie wnosi do pracy należy to usunąć.

11. Praca dyplomowa powinna być ciekawa. Czyta ją zarówno promotor (pewnie nawet kilka razy) jak i recenzent, przewodniczący komisji egzaminacyjnej oraz pewnie jeszcze kilka innych osób. Wrażenie każdej, z czytających osób, może mieć potem wpływ na ocenę końcową ze studiów, a nawet na przyszłą karierę zawodową. Dlatego przekazywane informacje należy przedstawiać w jak najbardziej przystępny sposób dla czytającego (mile widziane są tabelki, schematy, rysunki itp.).

12. Proszę pamiętać, że praca dyplomowa jest pracą naukową! Dobrze postrzegane w literaturze są pozycje o charakterze naukowym, jak i część teoretyczna powinna być napisana w takiej formie. Wikipedia, fora, blogi i inne miejsca, w których każdy może napisać cokolwiek nie są odpowiednimi pozycjami literatury. Jeśli czegoś nie wiemy lub nie jesteśmy pewni jakiejś informacji to należy to doczytać w literaturze i podać źródło skąd zaczerpnięte są informacje. Nie wolno stawiać fałszywych założeń (np. mówiąc, że coś jest najczęściej używanym rozwiązaniem na świecie, bez podania danych statystycznych).

13. Zalecam udowodnić wszystkim (zaczynając od siebie), że jest się człowiekiem ambitnym i chce się zrobić coś fajnego. Dlatego pracę dyplomową należy wybrać tak, aby postawić przed sobą jakieś ciekawe wyzwanie (ale realne do wykonania) i w interesujący sposób je zrealizować, a potem profesjonalnie i ciekawie opisać. Im bardziej dyplomant się wykaże tym praca będzie wyżej oceniona.

14. Egzamin dyplomowy (często nazywany obroną pracy dyplomowej) jest ostatnim etapem wykonania pracy. Przebieg egzaminu może się nieco różnić w zależności od zakładu. Przykładowo może on wyglądać następująco:
a) Na początku dyplomant krótko przedstawia wyniki swojej pracy w formie prezentacji multimedialnej (tutaj jest szansa na pochwalenie się swoją pracą)
b) Później może nastąpić (ale nie musi) dyskusja na temat wykonanej/napisanej pracy (mogą to być dwa-trzy pytania)
c) Następnie następuje faza pytań z całego toku studiów, które mogą być zadawane przez każdego członka komisji egzaminacyjnej (promotor często nie zadaje tych pytań). (Wskazówka: każda osoba zazwyczaj zadaje pytania w tematyce na której dobrze się zna, więc przystępując do egzaminu warto powtórzyć sobie zagadnienia związane z podstawami KIERUNKU oraz SPECJALIZACJI które się kończy oraz tematyką ZAKŁADU w którym zdaje się egzamin) Lista przykładowych pytań z ZNE [link] (dostępna po zalogowaniu).
d) Po egzaminie w części niejawnej komisja ustala ostateczne oceny za pracę, egzamin oraz ocenę na dyplomie
e) Na zakończenie odbywa się ogłoszenie wyników.

15. Prezentacja na obronie powinna trwać ok 7 min. i przedstawiać najważniejsze aspekty pracy dyplomowej tj. cel i zakres, sposób rozwiązania, wyniki i podsumowanie. Niektóre osoby siedzące w komisji nigdy pracy nie czytały i nie wiedzą o czym ona w ogóle jest, więc nalezy im to szybko i jasno zaprezentować. Na prezentacji nie umieszczamy żadnych informacji teoretycznych ani zbytnich szczegółów. To ma być tylko krótkie przedstawienie pracy: cel - zakres - rozwiązanie. Jeśli nie jest się pewnym czy prezentacja jest w porządku, zawsze można poprosić o opinię promotora.

16. Szablon pracy dyplomowej w Wordzie: [link]